پشتیبان گیری در سیستم عامل ویندوز
تا اینجای کار با اصول اولیه،  شیوه ها و برخی برنامه های مفید تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات آشنا شدیم. حال به صورت جداگانه و جزئی تر به بررسی شیوه پشتیبان گیری در سیستم عامل های مختلف می پردازیم. در این درس نوبت سیستم عامل ویندوز است. اگر کاربر این سیستم عامل نیستید می توانید این درس را نادیده بگیرید یا آن را به صورت کلی بخوانید تا به دوستان ویندوزی تان کمک کنید.
در ویندوز شما با سه روش تهیه پشتیبان روبرو هستید که همیشه بسته به نیازتان از آنها می توانید استفاده کنید. اولین شیوه، برنامه پشتیبان گیری و بازیابی خود ویندوز است که از فایل های سیستمی ویندوز بک آپ گرفته و در صورت لزوم شما را به حالت قبل از وقوع مشکل بر می گرداند. البته در اغلب ویندوزها امکان تهیه نسخه پشتیبان از فایل های شخصی هم به شما پیشنهاد می گردد.
شیوه دیگر پشتیبان گیری، تهیه یک نسخه پشتیبان تمام و کمال از هارد کامپیوتر است که معمولا به صورت یک فایل ایمیج ذخیره می گردد. با این کار شما یک نسخه تمام و کمال از سیستم عامل و همه فایل های روی هارد را در اختیار دارید. هر گاه که اطلاعات پاک شوند یا مجبور به استفاده از یک هارد تازه روی سیستم شوید، با استفاده از این ایمیج، می توانید سیستم عامل و تمامی برنامه ها و فایل های تان را به وضعیتی که در زمان پشتیبان گیری داشته اند، برگردانید.
سومین روش هم که بیشتر معمول است، تهیه نسخه پشتیبان از فایل های ضروری کاربر است. در این حالت شما بسته به حجم اطلاعات، به فضای چندان زیادی برای پشتیبان گیری نیاز ندارید و تنها فایل های ضروری را نگهداری می کنید. در این حالت شما فقط می توانید فایل های معیوب و مفقود شده را بازیابی کنید و امکان بازیابی کل سیستم عامل یا همه فایل های موجود روی هارد را نخواهید داشت.
استفاده از برنامه پیش فرض ویندوز برای تهیه نسخه پشتیبان
حالت پیش فرض انجام این کار در ویندوزهای مختلف استفاده از برنامه Backup and restore است که معمولا فقط از فایل های سیستمی و ضروری سیستم عامل نسخه پشتیبان می گیرد و به صورت خودکار شما را به تاریخ و زمان خاصی که با نام Restore Point شناخته می شود بر می گرداند.
شیوه دیگر این کار که بسیار کامل تر و کاراتر هم هست، برنامه Backup است که بر روی تمام سی دی های نصب ویندوز موجود است.
الف- نصب برنامه بک آپ: برای تهیه پشتیبان با برنامه خود ویندوز، ابتدا باید به نوع و نسخه ویندوزتان توجه کنید تا اگر برنامه را بر روی خود ندارند، آن را از روی سی دی ویندوز بر روی سیستم نصب کنید.
معمولا اکثر نسخه های بعد از اکس پی (XP) سیستم عامل ویندوز این امکان را به صورت پیش فرض دارند و تنها اگر از ویندوز ایکس پی نسخه Home استفاده می کنید، لازم است ابتدا برنامه بک آپ را روی سیستم نصب کنید. برای این کار مراحل زیر را دنبال کنید:
1- CD ویندوز ایکس پی را در کامپیوتر یا لپ تاپ مورد نظر قرار دهید.
2- درایو سی دی را باز کرده و به دنبال فولدر ValueAdd\Msft\Ntbackup بر روی آن بگردید.
3- با دوبار کلیک کردن فایل Ntbackup.msi آن را اجرا کنید. بعد از اتمام کار، دکمه Finish را بزنید.
حال شما برنامه را نصب کرده اید و آماده پشتیبان گیری از سیستم تان هستید.
ب- تهیه نسخه پشتیبان از فایل ها و پوشه ها: برای تهیه پشتیبان از فایل ها باید اکانت ویندوز، ادمین باشد یا دسترسی معادل کاربر ادمین داشته باشد. در این راهنما ما از برنامه Backup Utility برای تهیه نسخه پشتیبان استفاده می کنیم. اگر علاقمند به استفاده از برنامه Backup and Restore Wizard هستید، می توانید در اینترنت منابع جالبی برای آن بیابید.
1- برای باز کردن برنامه Backup Utility بر روی منوی استارت کلیک کرده و گزینه Run را انتخاب کنید. در پنجره باز شده، عبارت ntbackup.exe را تایپ کرده و OK را بزنید.
نکته 1: اگر با پیغام خطای Windows cannot find "ntbackup.exe" روبرو شدید، احتمالا مرحله اول را درست نرفته و برنامه را نصب نکرده اید. دوباره سعی کنید.
نکته 2: در صورتی که به جای صفحه اصلی برنامه، یک ویزارد نصب ظاهر شد، تیک کنار عبارت Always start in wizard mode را برداشته و دکمه Cancel را بزنید. حال دوباره مرحله 1 را تکرار کنید تا برنامه باز شود.
2- حال باید مواردی را که می خواهید از آنها پشتیبان بگیرید مشخص کنید. همچنین محل ذخیره فایل پشتیبان را هم باید تعیین کنید. برای این کار ابتدا روی Advanced Mode کلیک کرده و سپس تب Backup را باز کنید.
3- حال در منوی Job (در بالای پنجره برنامه) روی عبارت New کلیک کنید. با کلیک کردن روی هر کدام از بخش ها، آن را باز کرده و درایوها یا فایل و پوشه هایی را که می خواهید از آنها بک آپ بگیرید، تیک بزنید. 
4- در پنجره ای که درایو و فایل ها را انتخاب می کنید، در زیر مجموعه گزینه My Computer عبارت System State را خواهید یافت. آن را هم حتما تیک بزنید. با این عمل، از فایل های سیستمی، رجیستری و دیگر فایل های ضروری برای کار سیستم عامل هم نسخه پشتیبان تهیه خواهد شد.
5- از طریق گزینه Browse در کنار کادر Backup media or file name محلی را که می خواهید فایل بک آپ ذخیره شود انتخاب کنید. توجه داشته باشید اگر Backup destination فعال بود، گزینه File را انتخاب کنید.
6- حال بر روی Start Backup کلیک کنید تا پنجره Backup Job Information باز شود.
7- در کادر زیر عبارت If the media already contains backups، این تنظیمات را انجام دهید:
- اگر می خواهید نسخه پشتیبان جدید با نسخه قبلی ادغام شود، گزینه Append this backup to the media را انتخاب کنید. با این کار فایل جدید به فایل قبلی افزوده شده و یک فایل بزرگتر و کامل تر برای بازگرداندن تغییرات دارید.
- اگر می خواهید با هر بار پشتیبان گیری، نسخه پشتیبان قبلی حذف شده و فایل جدید جایگزین آن شود عبارت Replace the data on the media with this backup را انتخاب کنید.
8- گزینه Advanced را انتخاب کنید و مربع کنار عبارت Verify data after backup را تیک بزنید و از منوی باز شونده Backup Type نوع پشتیبان گیری مورد نظرتان را انتخاب کنید.
9- با زدن دکمه OK پنجره Advanced را بسته و بر روی دکمه Start Backup کلیک کنید، تا کار تهیه نسخه پشتیبان از فایل های انتخابی تان آغاز شود.
نکته 1: برای بازیابی فایل های پشتیبان هم می توانید به راحتی از تب Restore and Manage Media در همین برنامه استفاده کنید.
نکته 2: در ویندوز ویستا و سون، این کار به شکل متفاوتی انجام می شود و شما با استفاده از برنامه Backup and restore می توانید همانند شیوه دوم پشتیبان گیری، یک نسخه رایت شده از کل سیستم را روی دی وی دی داشته باشید.
 تهیه ایمیج از کل هارد برای برگرداندن یکباره تمامی اطلاعات و تنظیمات
اگر نسخه پشتیبان شما به صورت یک فایل ایمیج رایت شده روی سی دی، دی وی دی یا کپی شده روی یک هارد باشد، هر گاه که سیستم شما دچار مشکل شده و بالا نیاید، به راحتی و در زمان نسبتا کوتاهی می توانید آن را به همان صورتی که بک آپ گرفته بودید، برگردانید.
برای این کار راه های زیادی وجود دارد، اما یکی از راحت ترین و بهترین شیوه ها، استفاده از برنامه Norton Ghost است. خوب، پس بدون معطلی برنامه Norton Ghost را روی سیستم تان نصب کرده و آماده کار شوید.
بعد از نصب، با استفاده از برنامه Ghost بر روی یک CD یا DVD ایمیج کاملی از تمام درایو سیستم عامل بسازید. علاوه بر این به ساخت یک سی دی یا USB بوت ویژه Ghost هم نیاز دارید. حال هر گاه که سیستم عامل شما کاملا نابود و غیر قابل استفاده شد، با استفاده از این ابزارها، برنامه بازیابی Ghost را اجرا کرده، سیستم عامل و تمام فایل های درایوی را که از آن نسخه پشتیبان تهیه کرده بودید، برگردانید. با استفاده از این ابزارها، سیستم شما دقیقا به حالت هنگام تهیه نسخه پشتیبان برخواهد گشت.
در کنار همه مزایای جذاب، این برنامه تنها یک عیب دارد و آن هم قیمت بالای آن است. اما شما می توانید از برخی نرم افزارهای رایگان استفاده کنید که تقریبا همه امکانات Norton Ghost را در اختیارتان می گذارند.
یکی از بهترین برنامه های رایگان تهیه ایمیج پشتیبان از هارد، Colonzilla است. جالب تر اینکه برنامه کلون زیلا یک نسخه لایو هم دارد که با رایت شدن بر روی سی دی به راحتی کار شما را راه می اندازد و دردسرهای استفاده از آن بسیار کم است!
از دیگر نرم افزارهای رایگان مشابه نورتون می توان به Snapshot و Macrium Reflect اشاره کرد.
تهیه نسخه پشتیبان از داده های انتخابی کاربر
در این روش شما فقط از اطلاعات ضروری تان که آنها را در یک یا چند پوشه مرتب کرده اید، به صورت دوره ای نسخه پشتیبان تهیه می کنید. این شیوه در واقع می تواند به عنوان مکمل تهیه نسخه پشتیبان از کل درایو و سیستم عامل عمل کند. به این صورت که شما بعد از آماده کردن سیستم عامل و نصب تمام برنامه های ضروری روی آن، با یکی از نرم افزارهای معرفی شده در بخش قبل، از کل درایو سیستم عامل یک نسخه پشتیبان تهیه می کنید. از این به بعد هر مشکلی که برای سیستم عامل شما به وجود آید، به راحتی در زمان بسیار کوتاهی قابل برگشت است.
حال تنها می ماند تهیه نسخه پشتیبان مناسبی از تمامی فایل های ضروری که بعد از تهیه ایمیج پشتیبان هارد، بر روی سیستم کپی یا ایجاد کرده اید. که این کار را هم می توانید به صورت روزانه یا در بازه زمانی دلخواه بسته به اهمیت و شیوه کاری تان، انجام دهید.
یکی از ساده ترین و کم هزینه ترین روش های انجام این کار، این است که در بازه زمانی مشخص شده، به صورت دستی یک کپی از تمام فایل های ضروری بر روی یک هارد اکسترنال، کول دیسک یا DVD، درون پوشه های مجزا با ذکر تاریخ، نگهداری کنید. این کار احتیاج به نصب برنامه و تنظیمات خاصی نیاز ندارد، اما بعد از مدتی به کاری وقت گیر و خسته کننده بدل می شود. پس بهتر است انجام آن را به برنامه ای کامپیوتری محول کنیم که با خستگی و کم کاری کاملا ناآشنا است. در زیر به سه برنامه مفید و کاربردی برای این شیوه پشتیبان گیری می پردازیم:
1- نرم افزار ویندوزی SyncBack
SyncBack ابزار قدرتمندی برای همسان سازی فایل ها بین درایو کامپیوتر شما و دیگر ابزارهای نگهداری اطلاعات از قبیل سی دی، دی وی دی، حافظه های فلش، هاردهای اکسترنال و… است. این برنامه همچنین می تواند بر روی شبکه داخلی شما هم به سینک و همسان سازی فایل ها بپردازد. نسخه Basic این نرم افزار رایگان بوده و امکانات کافی برای انتقال فایل و همسان سازی آنها را در اختیارتان می گذارد. نسخه حرفه ای این برنامه را هم می توانید با قیمت 55 دلار خریداری کنید تا امکاناتی مانند پشتیبان گیری رمزنگاری شده، پشتیبان گیری از فایل های قفل شده و فعال روی سیستم و تنظیمات پشتیبان گیری فراوان و شخصی سازی شده را در اختیار داشته باشید. برای مقایسه امکانات نسخه های مختلف این برنامه می توانید به جدول موجود در این لینک مراجعه کنید.
2- Rsync همه کاره رایگان
نرم افزار Rsync، ابزار قدرتمند سینک و همسان سازی فایل ها است که در اصل برای استفاده در سیستم های مبتنی بر لینوکس ساخته شده است. البته تا کنون نسخه های مختلفی از Rsync ویژه ویندوز و مک هم عرضه شده است. بزرگترین مزیت این برنامه انتقال اطلاعات به صورت فوق العاده کارآمد است. اگر شما تنها یک کیلوبایت از فایل 30 گیگابایتی تان را تغییر دهید، برنامه Rsync تنها یک کیلوبایت اطلاعات را به نسخه بک آپ منتقل می کند!
نسخه مبتنی بر خط فرمان این برنامه یک جنگجوی قدرتمند و ماهر در مقابله با آسیب های احتمالی به اطلاعات است. اما نگران نباشید، نسخه های گرافیکی این برنامه هم وجود دارند که به همان خوبی کار می کنند.
3- SyncToy اسباب بازی پشتیبان گیر مایکروسافت
این ابزار رایگان مایکروسافت برای کاربران ویندوز می تواند به خوبی از عهده تهیه نسخه پشتیبان و همسان سازی پشتیبان ها بر روی شبکه داخلی یا ابزارهای قابل حمل چون هارد و کول دیسک برآید.
این برنامه فایل ها و فولدرهایی را که برایش تعیین می کنید، مرتبا کنترل می کند و هرگونه تغییر را شناسایی کرده و همسان سازی را انجام می دهد.
4- Cobian Backup متن باز دوست داشتنی
کوبیان بک آپ نرم افزار پشتیبان گیر رایگان است که پشتیبان گیری زمان بندی شده به صورت لوکال (بر روی کامپیوتر) و یا بر روی سرور داخلی شرکت از طریق اف تی پی را امکان پذیر می سازد. این برنامه، با وجود اینکه رایگان است و هزینه های اش را از طریق کمک های داوطلبانه کاربران (Donation) تامین می کند، بسیاری از قابلیت های برنامه های غیر رایگان هم رده اش را در اختیار دارد.
با استفاده از این راه ها، به گمانم دیگر نگرانی درباره از دست دادن اطلاعات نخواهید داشت. فقط یک بار دیگر بر موضوع نگهداری نسخه های پشتیبان در جایی خارج از محل استفاده از آن اطلاعات تاکید می کنم. زیرا یک سرقت یا اتش سوزی ساده می تواند علاوه بر سیستم حاوی اطلاعات، ابزاری که نسخه پشتیبان روی آن نگه داری می شود را هم به خطر بیندازد.
اینکه کدام روش را انتخاب کنید به خودتان بستگی دارد. توصیه می کنیم چند مورد از این نرم افزارها را دانلود و تست کنید. خودتان می توانید انتخاب کنید که کدام یک برای شما گزینه بهتری است.