آشنایی با مهمترین تهدیدهای امنیتی در رایانه

پیش از هر کاری لازم است اطمینان یابید کامپیوترتان در برابر هکرها (Hackers) آسیب پذیر نیست و یا توسط نرم افزارهای مخرب (مانند ویروس ها یا برنامه های جاسوسی) که به مالور (Malware) مشهورند، تصرف نشده است. در غیر این صورت، درباره میزان تاثیر اقدامات پیشگیرانه نمی توان هیچ گونه تضمینی داد. خلاصه اینکه، وقتی آقای دزد در زیرزمین خانه مخفی شده، قفل کردن در خانه چندان فایده ای ندارد. بسیاری از کاربران تصور می کنند که همه خطرات در ویروس ها خلاصه شده است، اما ویروس ها فقط بخشی از دنیای بدافزارها را تشکیل می دهند. در این درس به معرفی مالورها می پردازیم، چرا که تا وقتی خطرات را نشناسید، نمی توانید به مقابله با آنها بروید.

مالور یا بدافزار

واژه مالور کوتاه شده ی نرم افزار مخرب (Malicious Software) است. این واژه اصطلاحی عمومی برای توصیف تمام ویروس ها، کرم ها، اسپای‌ورها (Spyware)، ادورها (Adware)، تروجان ها و ... و تقریبا هر چیزی که به طور خاص برای صدمه به کامپیوتر و یا سرقت اطلاعات طراحی شده، می باشد. در این درس با هر کدام از آنها و توانایی هایشان به صورت مختصر آشنا می شوید.

آسیب های مالورها

اکثر مالورها از کامپیوترها به عنوان محلی برای عبور استفاده می کنند. آنها معمولا بدون اینکه آسیبی برسانند از کامپیوتری به کامپیوتر دیگر منتقل می شوند. اما یک مالور خطرناک می تواند به اطلاعات کامپیوتر شما آسیب برساند. این موضوع شامل اطلاعات کول دیسک و هاردهای اکسترنال نیز می شود. همچنین مالورها می توانند کنترل کامپیوتر شما را در دست گرفته و از آن برای حمله به دیگر افراد استفاده کنند. خوشبختانه ابزارهای آنتی مالور (Anti Malware) زیادی برای حفاظت از شما و افراد مرتبط با شما وجود دارد. در زیر به انواع مالورها می پردازیم.

ویروس ها گویی با خراب کردن فایل ها، می خواهند انتقام بگیرند

واژه ویروس های کامپیوتری اغلب به جای مالور استفاده می شود، هر چند در واقع این دو واژه به یک معنی نیستند. در دقیق ترین معنی، ویروس برنامه ای است که مدام تکثیر شده و کامپیوتر را با گسترش خود از یک فایل به فایل دیگر آلوده می کند؛ سپس وقتی فایل ها از یک کامپیوتر به دیگری کپی شده و بین دو یا چند کامپیوتر به اشتراک گذاشته می شوند، از کامپیوتر آلوده به دیگران منتقل می شود و این روند همچنان ادامه پیدا می کند.

اکثر ویروس ها خود را به فایل های اجرایی متصل می کنند، اما برخی می توانند به فایل های ذخیره اطلاعات بوت، اسکریپت فایل های اتوران (autorun)، فایل های آفیس و... متصل شوند. بسیاری از ویروس ها برای کند کردن و در نهایت غیر قابل استفاده شدن کامپیوتر طراحی شده اند. آنها به سادگی فایل های شما را خراب می کنند. نقطه نظر کلی این است: «ویروس ها برای خراب کردن و از بین بردن اطلاعات طراحی شده اند».

شما می توانید با استفاده از نرم افزارهای آنتی ویروس که همیشه آخرین آپدیت (Update) آنها را انجام داده اید  و اجتناب از باز کردن فایل های مشکوک در ایمیل و مکان های دیگر، تا حد زیادی از حملات ویروس ها در امان بمانید. سعی کنید به پسوند فایل ها توجه ویژه ای داشته باشید. مثلا اگر فایلی قرار است mp3 باشد و پسوند آن به شکل mp3.exe است، به احتمال بسیار زیاد شما با یک ویروس سروکار دارید! در این درس قرار است ابتدا با مهمترین تهدیدها آشنا شوید. در درس های بعدی با ابزارهای مناسب برای حذف آنها آشنا می شوید.

کرم ها از طریق شبکه، سیستم ها را آلوده می سازند

کرم های کامپیوتری (Computer Worms) گروهی از مالورها هستند که از شبکه برای ارسال نسخه های خود به کامپیوترهای شخصی دیگر استفاده می کنند. معمولا این کار با استفاده از یک حفره امنیتی برای انتقال از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر انجام می گردد، که اغلب به طور خودکار و بدون دخالت کاربر اتفاق می افتد. از آنجا که کرم ها معمولا از شبکه ها برای گسترش استفاده می کنند و هر کامپیوتری را در مسیر خود آلوده می کنند، از آنها به عنوان شایع ترین نوع مالورها یاد می شود. اگر چه هنوز بسیاری از کاربران به اشتباه از آنها به عنوان ویروس یاد می کنند.

نکته: به مالوری که تحت شبکه کار کند، Botnet یا ربات شبکه نیز می گویند.

کرم ها با ویروس ها تفاوت دارند. ویروس ها با اتصال به برنامه های دیگر منتقل و تکثیر می شوند. به عبارت دیگر تا زمانی که با کامپیوتر آلوده به ویروس کار نکنید، ویروس گسترش بیشتر نخواهد یافت. اما کرم ها بی نیاز از برنامه های دیگر می توانند خودشان را به طور مرتب در کامپیوتر میزبان یا دیگر کامپیوترهای مرتبط کپی کنند و جابجا شوند.

یکی از معروف ترین کرم ها عبارت است از کرم ILOVEYOU که به صورت ضمیمه ایمیل منتقل می شد. این کرم به شرکت های تجاری بیش از 5.5 میلیارد دلار خسارت وارد کرد. Code Red کرم معروف دیگری است که 359000 وب سایت را آلوده کرد و برای یک دوره کوتاه، سرعت جهانی اینترنت را کم کرد! مورد معروف بعد Blaster نام داشت، این کرم باعث راه اندازی مجدد کامپیوتر به طور مکرر می شد

از آنجا که کرم ها معمولا از آسیب پذیری شبکه سوء استفاده می کنند، راه جلوگیری از حملات شان فعال و قفل کردن فایروال است. البته در مورد کرم هایی که قبلا وارد سیستم شده اند، نیاز به یک آنتی ویروس نیز خواهید داشت.

اسب های تروجان، یک در پشتی درون سیستم شما

اسب های تروجان (Trojan Horses) برنامه هایی هستند که در ظاهر در حال انجام کار بی ضرری هستند، اما در خفا دارای کدهای مخربی اند که کار دیگری انجام می دهند. در بسیاری از موارد، تروجان ها یک در پشتی (Back Door) روی کامپیوتر طعمه قرار می دهند که اجازه کنترل از راه دور کامپیوتر آلوده را به سازنده شان می دهد. یک کامپیوتر آلوده معمولا به صورت مستقیم یا به عنوان عضوی از شبکه آلوده مورد سوء استفاده قرار می گیرد. تفاوت عمده بین ویروس و کرم با تروجان این است که تروجان خود را تکثیر نمی کند. همچنین تروجان توسط کاربر به شکل ناآگاه نصب می شود.

نکته: در پشتی به یک نقص در سیستم عامل یا نرم افزارهایش گفته می شود که حکم یک راه ورودی مخفی برای هکر را دارد.

هنگامی که کامپیوتر شما به تروجان آلوده شد، طراح تروجان می تواند از آن برای هر هدف بدی استفاده کند، مانند حملات (DoS=Denial of Service) به یک وب سایت، استفاده از پراکسی سرور برای مخفی کردن حملات و یا حتی بدتر، برای ارسال ده ها اسپم (هرزنامه). حفاظت در مقابل حملات تروجان ها، همانند روش حفاظت در مقابل ویروس ها است:

مطمئن شوید، برنامه آنتی ویروس شما به روز (آپدیت) شده است.

هیچ گاه فایل پیوست (Attachment) مشکوک در ایمیل را باز نکنید.

قبل از اینکه فایل های کرک را برای برنامه ای مثل فتوشاپ دانلود و نصب کنید، به عواقب احتمالی اش خوب فکر کنید. چون اصولا فایل های کرک مکانی ایده آل و مورد علاقه تروجان نویسان برای مخفی کردن تروجان است. بنابراین بهترین راه این است که از نرم افزارهای قفل شکسته استفاده نکنید. اغلب اوقات جایگزین های رایگان و مناسبی برای انجام کارها پیدا می شود.

اسپم (Spam)

اسپم به هر پیامی با اهداف بد یا تبلیغاتی گفته می شود که بدون درخواست شما به دستتان رسیده است. نوع ایمیلی آن (Email Spam- هرزنامه) می باشد که به ایمیلی با اهداف بد (حاوی مالور یا تبلیغاتی) گفته می شود.

اسپای ورها، دزد اطلاعات شما هستند

جاسوس افزار (Spyware) عبارت است از هر نرم افزار نصب شده بر روی کامپیوتر، که اطلاعات را بدون اطلاع شما جمع آوری کرده و به سازنده خود بفرستد. سازنده برنامه از اطلاعات شخصی شما، برای مقاصد سوء خود استفاده می کند. ممکن است این جاسوسی به شکل (keylogging یا جاسوسی صفحه کلید) برای کشف و استفاده از پسورد، تماشای نتایج جستجو، تغییر صفحه خانگی و موتور جستجوی مرورگر شما، اضافه کردن نوار ابزار مضر یا ناخواسته به مرورگر و یا سرقت شماره کارت اعتباری شما باشد.

به نرم افزاری که عمل keylogging را انجام دهد، کی‌لاگر (Keylogger) گفته می شود. این نرم افزار تمام کلیدهایی که در صفحه کلید می زنید، به ترتیب ذخیره و برای سازنده خود می فرستد. از آنجا که اسپای ورها عمدتا به منظور کسب درآمد از جیب شما طراحی شده اند، معمولا نیازی به خرابکاری در کامپیوتر ندارند، به همین دلیل بسیاری از کاربران از وجود آنها اطلاع ندارند، فقط ممکن است سرعت سیستم را پایین بیاورند. بنابراین به کاهش سرعت کامپیوترتان حساس باشید.

ادورها، تبلیغات بازرگانی ناخواسته ی دنیای کامپیوتر

تبلیغ افزار (Adware) مالوری است که به نمایش اجباری تبلیغات در کامپیوتر می پردازد. در نگاه اول ممکن است فکر کنید نمایش تبلیغات برای کامپیوترتان ضرری ندارد، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که یک ادور علاوه بر نمایش تبلیغ به فعالیت های مخفی و مضر دیگری نیز مشغول نباشد. در ضمن این احتمال وجود دارد، ادور با ورود خود راه را برای دیگر مالورها باز کند، ضمن اینکه آنها پهنای باند اینترنت شما را هم مصرف می کنند.

برای محافظت در برابر اسپای ورها و ادورها نیاز به نصب یک آنتی اسپای ور دارید. متاسفانه اکثر افراد فکر می کنند همه آنتی ویروس ها قابلیت شناسایی اسپای ورها و ادورها را دارند، در حالی که چنین نیست. شما باید از فروشنده بپرسید تا مطمئن شوید آنتی ویروس شما آنتی اسپای ور نیز هست یا خیر؟ در درس آشنایی با نرم افزارهای ضدجاسوس افزار و تبلیغ افزار با این ابزارهای مقابله آشنا می شوید.

روت‌کیت ها در هسته سیستم پنهان می شوند

RootKit همان طور که از نام آن پیداست در هسته (Root) سیستم پنهان می شود. این مالورها ابتدا از نقاط ضعف سیستم استفاده کرده و خود را به هسته سیستم عامل می رسانند، سپس در آنجا پنهان شده و به اهداف مخرب خود می پردازند. حتی ممکن است از درون کد خود، یک مالور (ویروس، کرم یا...) آزاد کنند. برای پاک کردن این مالورها به آنتی ویروس نیاز دارید. معمولا پاک کردن این مالورها مشکل می باشد.

حقه بازی اینترنتی یا Spoofing چیست؟

Spoofing  یا حقه بازی اینترنتی عبارت است از اینکه هر شخص، شرکت، وب سایت، و یا سرور ایمیلی، با جعل عنوان یا تغییر هویت، قصد کلاهبرداری، حقه بازی یا حتی تمسخر کاربر را داشته باشد. پرکاربردترین شیوه Spoofing در فضای اینترنت، استفاده از ایمیل و وب سایت است.

کلاهبرداری ایمیلی (Email Spoofing): عبارت است از پنهان کردن آدرس فرستنده به گونه ای که به نظر نیاید ایمیل از طرف یک ناشناس برای شما فرستاده شده است. برای مثال ایمیلی ظاهرا از طرف سایت یاهو برای شما می آید و از شما خواسته در پاسخ، برای انجام برخی امور، پسورد ایمیل خود را برایشان بفرستید.

کلاهبرداری وب سایتی (Website Spoofing): این روش به Phishing معروف است و یکی از خطرناک ترین روش های کلاهبرداری اینترنتی است. باید مراقب باشید تا گیر این حملات نیافتید.  کاربر با مراجعه به یک سایت تقلبی که ظاهری مشابه یک سایت معروف دارد، بدون توجه به آدرس آن و با فرض اینکه این صفحه همان سایت مورد نظرش است، نام کاربری و پسورد خود را می نویسد. با این کار به راحتی نام کاربری و پسوردش را تقدیم کلاهبردار می کند. معمولا فرد کلاهبردار آدرس صفحه را نیز مشابه سایت اصلی انتخاب می کند، تا شما را به اشتباه بیاندازد. برای مثال اگر آدرس ورود به ایمیل یاهو به این شکل باشد:

http://login.yahoo.com

فرد کلاهبردار سعی می کند آدرسی شبیه به آن تهیه کند. برای مثال:

http://login.yahsooo.com

اگر دقیق نباشید ممکن است اطلاعات مهم تان را دو دستی تقدیم کلاهبردار بکنید.

Clickjacking  یا کلیک دزدی چیست؟

کلیک جکینگ (کلیک دزدی) یک روش هوشمندانه است برای ترغیب یا مجبور کردن کاربران به کلیک کردن بر روی چیزی، بدون اینکه از محتوای آن آگاه باشند. این تکنیک به شکل های مختلفی اتفاق می افتد و ممکن است هر کاربری را فریب دهد، اما با کمی دقت می توان از آسیب های این روش در امان ماند.

برای مثال شما ایمیلی دریافت می کنید که ظاهرا لینکی به ویدئوی مهمترین خبر روز در آن وجود دارد، اما لینک در واقع صفحه فروش محصولی در سایتی غیر معتبر است. با فشار دادن کلید Play در ایمیل به جای اجرای ویدئو، شما با صفحه فروش محصول مواجه می شوید.

از Clickjacking در موارد زیر هم استفاده می شود:

اجازه گرفتن از کاربر برای فعال کردن وب‌کم و میکروفون

ترغیب کاربر به فعال کردن پروفایلش برای بازدید عموم

فالوشدن در توئیتر

داغ کردن لینک ها در شبکه های اجتماعی

و...

راه مقابله

نکته مهمی که در بسیاری موارد به کاربر کمک می کند تا از دزدیده شدن کلیک ها و خطرات احتمالی بعدی در امان بماند، دقت در آدرس هر لینک است. حتما دقت کرده اید، اگر نشانگر موس خود را بر روی یک لینک بیاورید، قبل از اینکه کلیک کنید آدرس لینک در پایین و سمت چپ مرورگر نمایش داده می شود. با تطبیق توضیحات لینک و آدرس مربوطه، می توانید در موارد زیادی تشخیص دهید این لینک معتبر هست یا نه. البته این هم به طور کامل نمی تواند مانع کلیک جکینگ شود، اما دقت در آدرس واقعی لینک ها قبل از کلیک شدیدا توصیه می شود.

حملات اکس اس اس

Cross Site in یا به صورت خلاصه «اکس اس اس» یکی از رایج ترین حملاتی است که در حال حاضر کاربران وب را هدف گرفته است. در این نوع حمله با باز کردن یک صفحه اینترنتی، کلیک کردن روی یک لینک و یا باز کردن ایمیل، کدی به صورت مخفیانه بر روی کامپیوتر کاربر اجرا می شود که می تواند اطلاعات مهمی را از روی کامپیوتر کاربر سرقت کند.

ماهیت این حمله به گونه ای است که اغلب کاربران تصورش را هم نمی کنند که ممکن است به همین سادگی اطلاعات خودشان را از دست بدهند، به همین دلیل این نوع حمله دست کم گرفته می شود. برای مثال کاربر روی لینکی که توسط ایمیل برای او فرستاده شده کلیک می کند و یک صفحه اینترنتی را باز می کند، با انجام این کار، هکر می تواند کوکی مربوط به ایمیل کاربر را سرقت کند و از طریق آن وارد ایمیل کاربر بشود تا به اطلاعات او دسترسی پیدا کند.

این سناریو در مورد بقیه حساب های کاربری اینترنتی هم امکان پذیر است. در حملات اکس اس اس فقط با مشاهده یک صفحه اینترنتی که کدهای حمله در آن مخفی شده اند، کامپیوتر مورد حمله قرار می گیرد و کاربر هم از آن مطلع نمی شود.

زمانی که کاربر وارد یک حساب اینترنتی مانند ایمیل، حساب بانکی یا حساب های کم اهمیت تر می شود، اطلاعاتی توسط سرورهای این حساب ها روی کامپیوتر استفاده کننده ذخیره می شود. حملات اکس اس اس می توانند این اطلاعات را از روی کامپیوتر کاربر بربایند و هکر با داشتن این اطلاعات به حساب اصلی دسترسی پیدا کند.

به عنوان مثال کاربری در حال خواندن یک صفحه وب است که به کدهای مخرب آلوده است و همزمان در حساب بانکی خود هم وارد شده است. هکر می تواند با مخفی کردن یک کد در صفحه ای که توسط کاربر در حال خوانده شدن است، از ضعف سیستم بانکی استفاده کرده و وارد حساب بانکی او بشود.

یکی از بهترین روش های جلوگیری از این حملات استفاده از افزونه No بر روی مرورگر فایرفاکس است که در درس امنیت مرورگر با آن آشنا شدید.

آنتی ویروس های جعلی

در این روش کاربر چیزی را که به نظر یک نرم افزار آنتی ویروس رایگان واقعی می رسد، دانلود می کند. پس از نصب این برنامه و اسکن کامپیوتر، برنامه به شما خواهد گفت که کامپیوترتان آلوده به صدها نوع ویروس است. برنامه هم تنها در صورتی می تواند کامپیوتر شما را تمیز کند که شما برای نسخه کامل برنامه مقداری پول پرداخت کنید. به این مالورها، باج افزار (Scareware) نیز می گویند؛ البته نرم افزارهای Scareware چیزی بیش از یک مالور هستند. باج افزار، کامپیوتر شما را تا زمانی که به طراح برنامه پول پرداخت نکنید به گروگان نگه می دارد. در اکثر موارد، شما نمی توانید آنها را از روی کامپیوتر خود حذف کرده و یا در برخی موارد حتی از کامپیوتر استفاده کنید.

تهیه ، تنمظیم و ویرایش مطالب: مهران ارغوان