عکاسی، لنز- بخش سوم

لنز ماکرو

به طور کلی لنز ماکرو این امکان را به ما می دهد تا بتوانیم به سوژه بسیار نزدیک شویم، در فاصله کم یک تصویر واضح داشته باشیم و اشیا کوچک را در اندازه های بزرگ ثبت کنیم. به عنوان مثال در یک لنز ماکروی 1:1 می توان سوژه را با اندازه واقعی آن روی فیلم (مثلا 24 در 36 میلیمتر) ثبت کرد. حال تصور کنید وقتی در زمان چاپ، اندازه فیلم چند برابر می شود، اندازه سوژه نیز چند برابر اندازه واقعی آن خواهد شد.

در لنز ماکرو، بزرگنمایی با نسبت اندازه تصویر ثبت شده جسم روی صفحه حساس، به اندازه واقعی جسم، نشان داده می شود. مثلا در لنز 1:1 همان طور که قبلا اشاره شد، موضوع به اندازه واقعی روی سطح حساس (نگاتیو یا سنسور) ثبت می شود و یا در لنز با نسبت 2:1، اندازه تصویر جسم روی صفحه حساس دو برابر اندازه واقعی آن است. طبق تعریف کلاسیک، لنز ماکرو می بایست دارای بزرگنمایی حداقل 1:1 باشد، اما امروزه به خصوص با توجه به اندازه متغیر در سنسورهای دیجیتال، به لنزهایی که توانایی عکاسی از فاصله بسیار نزدیک با حداقل بزرگنمایی 1:4 را دارا هستند، لنز ماکرو گفته می شود. این بدین معنا است که جسم، کوچکتر و با نسبت یک چهارم اندازه واقعی بر روی صفحه حساس ثبت خواهد شد.

لنزهای ماکرو معمولا لنزهای ثابت هستند و با فاصله های کانونی متفاوت یافت می شوند. اما نکته حائز اهمیت این است که آنچه بزرگنمایی ماکرو را تعیین می کند، نسبت بزرگنمایی آن است. مثلا بزرگنمایی در لنز 35mm   و 200mm اگر هر دو 1:1 باشند، برابر خواهد بود اما طبیعتا هر چه فاصله کانونی بالاتر باشد، عمق میدان کمتر بوده و می توان از فاصله دورتری برای به دست آوردن نتیجه مشابه عکاسی کرد. لنزهای زوم ماکرو نیز وجود دارند ولی معمولا کیفیت و بزرگنمایی پایین تری نسبت به لنزهای ثابت دارا هستند.

لنز وارونه

یک روش ساده به منظور اینکه بتوان از یک لنز معمولی، کاربردی مشابه لنز ماکرو حاصل نمود، روش لنز وارونه است. در این روش کافی است لنز را به صورت سر و ته به دوربین متصل کنیم. بعضا از این روش نتایج بسیار عالی حاصل می شود که گاهی قابل مقایسه با نتیجه لنزهای حرفه ای ماکرو هستند. همانگونه که در لنز عادی، تصویر بخش بزرگی از واقعیت در اندازه صفحه حساس کوچک می شود، اگر لنز را برعکس کنیم، تصویر اجسام کوچک در حد زیادی بزرگ می گردد. این تاثیر در زمانی که لنز وایدتر باشد بیشتر خواهد بود. لنز وارونه در دوربین 135 و با لنز نرمال 50 بزرگنمایی 1:1 تولید می کند.

برخی از مشکلات و دشواری های این روش عبارتند از:

- با توجه به طراحی لنزها، در حالت عادی امکان اتصال لنز به صورت وارونه به بدنه دوربین وجود ندارد و در این مورد، عکاس باید یا لنز را با دست خود نگاه دارد و یا از مبدل ها و روش های ابتکاری جهت نصب لنز به بدنه استفاده کند.

- عمل واضح سازی بسیار دشوار است و برای داشتن تصویری واضح، باید تا حد زیادی به سوژه نزدیک شد (معمولا 5 تا 10 سانتی متر) و با دور و نزدیک شدن های بسیار ظریف، سوژه را در بهترین حالت وضوح پیدا کرد و عکس را گرفت. همچنین جابجایی در حد میلیمتر، سوژه را از فوکوس خارج می کند و از این نظر استفاده از سه پایه نیز بسیار دشوار خواهد بود.

- از آنجایی که در لنزهای دیجیتال، اتصال الکترونیک لنز و دوربین در اثر وارونه کردن از بین می رود، در لنزهای دیجیتال نمی توان دیافراگم را تعویض کرد در نتیجه همیشه بازترین دیافراگم لنز مورد استفاده قرار میگیرد و عمق میدان تا حد زیادی پایین خواهد آمد. البته روش های دشواری برای برقراری ارتباط الکترونیک لنز و بدنه در برخی از برندهای عکاسی مانند Canon وجود دارد.

- در این روش، به علت بزرگ شدن زیاد تصویر، میزان نوری که به یک نقطه از صفحه حساس می رسد کمتر است و به زبان ساده تر نور تا حد زیادی افت می کند و در بسیاری از موارد استفاده از نور مصنوعی ضروری است.

- لنز وارونه باعث افت شدید کنتراست و ایجاد انعکاس های داخلی و فلرهای ناخواسته می گردد. در واقع هر چه لنز وایدتر باشد، این مشکل نیز شدیدتر خواهد بود. البته این نقص با پوشاندن دهانه ورودی لنز تا حدی قابل جبران است.

اکستنشن تیوب یا افزاینده ها (Extension Tubes)

حلقه ها یا لوله های توخالی هستند که بین لنز و دوربین نصب می شوند و به خصوص در عکاسی ماکرو کاربرد دارند.اگر چه در اکستنشن تیوب ها هیچ عدسی به کار نرفته است، اما با توجه به کاربرد آنها و اینکه در پشت لنز نصب می شوند، در این بخش به آنها اشاره خواهد شد. این حلقه ها با افزایش فاصله بین دوربین و لنز باعث می شوند:

- تا حد بیشتری بتوان به موضوع نزدیک شد و همچنان تصویر واضحی داشت.

- تصویر بزرگتری از سوژه داشت (بزرگنمایی بیشتر).

- امکان واضح سازی در بینهایت از بین برود (واضح سازی در بحث های آتی مطرح خواهد شد).

از آنجایی که این حلقه ها تو خالی هستند، افت کیفیتی در تصویر ایجاد نمی کنند. همچنین می توان همزمان از چند حلقه با اندازه های متفاوت و یا یکسان استفاده نمود که موارد بالا را تشدید خواهد کرد. گاهی به علت اتلاف بیش از حد نور ممکن است سیستم واضح سازی خودکار دچار اشکال شود. معمولا اکستنشن تیوب ها در بسته های سه تایی با اندازه های مختلف (مانند 12 و 20 و 36 میلیمتر) موجود هستند. اندازه هر حلقه معمولا با واحد میلیمتر روی آن لحاظ شده است.

همچنین، به صورت دستی و با استفاده از لوله های غیر شفاف نیز می توان اکستنشن تیوب هایی با ابعاد متفاوت ساخت.

مبدل یا تله کانورتور (Tele-Convertor)

حلقه های اپتیکی هستند (برخلاف اکستنشن تیوب ها عدسی دارند) که بین لنز و دوربین نصب شده و باعث افزایش فاصله کانونی لنز و بزرگنمایی بیشتر می شوند. البته این مبدل ها با تمام لنزها همخوانی ندارند. معمولا کانورتورها، بسته به تولیدکننده آن، با قدرت 1.4x و 1.7x و 2x و 3x یافت می شوند. مثلا قدرت 2x به این معناست که فاصله کانونی و بزرگنمایی دو برابر می شود.

از آنجا که این حلقه ها دارای عدسی هستند و همچنین به دلیل افزایش طولی که با نصب به لنز ایجاد می کنند باعث هدر رفتن زیاد نور و افت کیفیت در تصویر می شوند. برخی از کاستی های لنز نیز به همان نسبت افزایش میابند. مثلا در کانورتور دو ایکس (2x) دو استاپ نور ورودی کم می شود و کیفیت (شارپنس، کنتراست و...) نیز تقریبا نصف می شوند.

همچنین گاهی به علت هدر رفتن نور زیاد و یا عدم برخورداری از اتصالات الکترونیکی کافی، ممکن است کارکرد دوربین در واضح سازی خودکار یا تغییر دیافراگم از کار بیفتد. تله کانورتورها بر خلاف تیوب اکستنشن ها امکان واضح سازی بینهایت را دارا هستند.

Teleside Convertor نیز نوع مشابهی از مبدل هاست با این تفاوت که در جلوی لنز نصب می شوند و نه مابین لنز و دوربین. این نوع بیشتر در دوربین های ویدئویی یا دوربین هایی با لنز ثابت مورد استفاده قرار می گیرد.

لنز چشم ماهی (Fish Eye)

منبع

به طور کلی از نظر نوع بازسازی خطوط تصویر، دو گونه لنز وجود دارد. لنزهای راست ساز یا مسطح (Rectilinear) که در این گونه، خط های راست، تا حد زیادی راست باقی می مانند. ساختن این گونه لنزها در گونه های نرمال و تله فتو ساده تر از واید است. تا حدی که در وایدهای با زاویه دید بیش از 100 درجه ساخت این گونه لنزها تقریبا غیر ممکن است. نوع دیگر، لنز های کروی (Hemispheric) هستند که امکان داشتن زاویه دید بسیار باز را فراهم می کنند. اما هر چه از مرکز به اطراف تصویر نزدیک تر می شویم، خطوط راست انحنای همگرایی به سمت وسط کادر پیدا می کنند (تغییر شکل بشکه ای). لنزهای چشم ماهی از این دسته لنزها هستند.

فاصله کانونی لنزهای چشم ماهی، بستگی به قطع صفحه حساس (فیلم یا سنسور) دارد. مثلا در دوربین های 135، فاصله کانونی لنز چشم ماهی می تواند 8 و 10 و 15 و 16 میلیمتر باشد.

دو نوع لنز Fish Eye وجود دارد. نوع Full Frame که زاویه دید قطری آن برابر با 180 درجه است.

لنز چشم ماهی Full Frame

نوع گرد یا کروی (Circular) که در راستای عمودی، افقی و قطری زاویه دید 180 درجه دارد.

لنز فیش آی کروی

نقشه نحوه عمل در دوربین عکاسی

نقشه برداری از یک شیء یک وری که منجر به جابه جایی موقعیت تصویر از مرکز تصویر است.نحوه این تبدیل از تابع نگاشت است.فاصله یک نقطه از مرکز تصویر "R" در فاصله کانونی "F" سیستم های نوری و زاویه از محور نوری "θ، وابسته است.

منابع مورد استفاده

گرد آورنده و مترجم: مهران ارغوان